دیابت نوع یک چیست؟
در دیابت نوع یک، به‌دلیل ازبین‌رفتن سلول‌های انسولین‌ساز در لوزالمعده، بدن ما توانایی تولید انسولین را ندارد یا آن را خیلی کم تولید می‌کند. انسولین هورمونی است که به قند خون کمک می‌کند وارد سلول شود تا به عنوان انرژی مورد استفاده قرار گیرد. بدون انسولین، قند نمی‌تواند وارد سلول‌های بدن شود و در خون جمع می‌شود. قند خون بالا به بدن آسیب می‌زند و علائم و عوارض دیابت را ایجاد می‌کند.
دیابت نوع یک، بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود اما می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. دیابت نوع یک کمتر از دیابت نوع دو شایع است، به طوری که از هر ۱۰ بیمار مبتلا به دیابت، یک نفر دیابت نوع یک دارد.
در حال حاضر، مشخص نیست چگونه می‌توان از ابتلا به دیابت نوع یک جلوگیری کرد (بر خلاف دیابت نوع دو که قابل پیشگیری است)، اما می‌توان با مراجعه منظم به پزشک، پیروی از توصیه‌های پزشکی، کنترل قند خون، دریافت آموزش های لازم و خودمراقبتی از بوجود آمدن عوارض و مشکلات ناشی از آن پیشگیری کرد.
علائم دیابت نوع یک
دیابت نوع یک معمولا در مراحل اولیه علامت و نشانه‌ای ندارد و ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد تا علائم دیابت نوع یک مشخص شود و هنگامی که علائم ظاهر می‌شوند، می‌توانند شدید باشند. هر چند اگر انسولین اصلا تولید نشود علائم خیلی سریع ظاهر می‌شوند (بخصوص در کودکان). اگر شما یا فرزندتان علائم زیر را دارید حتما به پزشک مراجعه کنید:
-
تکرر ادرار؛
-
احساس تشنگی شدید؛
-
احساس گرسنگی شدید – حتی اگر غذا خورده‌اید؛
-
خستگی بسیار زیاد؛
-
تاری دید؛
-
زخم‌ها و کبودی‌هایی که به آهستگی بهبود می‌یابند؛
-
کاهش وزن حتی زمانی که بیشتر غذا می‌خورید؛
-
استشمام بوی میوه گندیده در نفس فرد.
اگر فکر می‌کنید ممکن است شما یا فرزندتان دیابت نوع یک داشته باشید حتی اگر این علائم را ندارید، برای آزمایش قند خون به پزشک مراجعه کنید. دیابت درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض بسیار جدی و خطرناک شود.
تشخیص دیابت نوع یک
یک آزمایش خون ساده مشخص می‌کند که آیا دیابت دارید یا خیر. آزمایش هم می‌تواند به صورت ناشتا باشد و هم غیر ناشتا. پزشک بر اساس شرایط آزمایش لازم را برای شما درخواست می‌دهد.
تست قندخون ناشتا (FBS): این آزمایش یکی از رایج‌ترین آزمایش‌هایی است که می‌تواند با ضریب اطمینان بالایی ابتلا به دیابت را تشخیص دهد. در این آزمایش نمونه خون در صبح و به صورت ناشتا گرفته می‌شود. برای این آزمایش لازم است حداقل به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید. میزان قند خون ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر (در دو آزمایش جداگانه) بدین معنی است که مبتلا به دیابت هستید.
آزمایش قند خون تصادفی: در این آزمایش، یک نمونه خون در هر زمان از روز و بدون در نظر‌گرفتن زمان آخرین غذای خورده شده، گرفته و بررسی می‌شود. اگر میزان قند خون ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر باشد، و علائم دیابت وجود داشته باشد، دیابت تایید می‌گردد.
اگر پزشک فکر کند که شما دیابت نوع یک دارید، ممکن است آزمایش برای بررسی سیستم ایمنی هم درخواست شود. و اغلب آزمایش ادرار برای بررسی میزان کتون هم انجام می‌شود.. کتون‌ها زمانی تولید می‌شوند که بدن برای تامین انرژی، به جای قند، چربی می‌سوزاند.
علت دیابت نوع یک
علت دیابت نوع یک ناشناخته است. تصور می‌شود دیابت نوع یک ناشی از یک واکنش خود ایمنی است، یعنی سیستم ایمنی بدن سلول‌های سازنده انسولین را از بین می‌برد و در نتیجه، بدن دیگر قادر به تولید انسولین نخواهد بود و در نتیجه قند خون فرد بالا رفته و نشانه‌های دیابت ظاهر می‌شوند. احتمال دارد زمینه‌های ارثی و یا ژنتیکی هم در ابتلا به دیابت نوع یک نقش داشته باشند. برخی از افراد دارای ژن‌های خاصی هستند (ویژگی‌هایی که از والدین به فرزند منتقل می‌شود) که احتمال ابتلای آنها به دیابت نوع یک را افزایش می‌دهد. با این حال، بسیاری از افراد حتی اگر این ژن‌ها را داشته باشند، به دیابت نوع یک مبتلا نخواهند شد. گاهی یک محرک محیطی، مانند شوک عصبی ناگهانی و یا ورود یک ویروس به بدن شرایط را برای بروز این بیماری آماده می‌کند. رژیم غذایی و عادات سبک زندگی باعث دیابت نوع یک نمی‌شود. اگرچه دلیل قطعی ایجاد دیابت نوع یک اثبات نشده است، با این حال دیابت نوع یک نیاز به مراقبت مداوم شامل تزریق انسولین و مدیریت رژیم غذایی دارد.
مدیریت دیابت نوع یک
دیابت عمدتا توسط شما (در کودکان توسط والدین) و با حمایت تیم سلامت شامل پزشک دیابت، متخصص غدد، متخصص چشم، متخصص تغذیه، دندانپزشک، داروساز، متخصص آموزش و ارتقا سلامت و دیابت یار مدیریت می‌شود. همچنین از خانواده، معلمان و سایر افراد مهم زندگی خود کمک و حمایت بخواهید. مدیریت دیابت می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما مطمئن باشید هر کاری که برای بهبود سلامت خود انجام می‌دهید ارزشش را دارد!
شمائید که بیماری دیابت را کنترل می‌کنید و در این مسیر لازم است:
-
اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کنید. هرچه بیشتر بدانید، اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت و مدیریت دیابت برایتان آسان‌تر خواهد بود؛
-
مسئولیت شخصی را برای مدیریت دیابت خود بپذیرید؛
-
اطلاعات دقیقی در مورد سلامتی خود و احساس واقعی خود به پزشک و تیم سلامت خود ارائه دهید؛
-
اهداف سلامتی را با حمایت تیم سلامت برای خود مشخص نمائید. مثل میزان فعالیت بدنی، میزان کاهش وزن، شمارش کربوهیدرات و ..؛
-
خوردن غذای سالم بخشی از زندگی سالم است. با این حال، ابتلا به دیابت شما را از خوردن غذاهای مورد علاقه خود یا رفتن به رستوران‌های مورد علاقه خود محروم نمی‌کند. اما باید بدانید که غذاهای مختلف به طور متفاوتی بر قند خون شما تأثیر می‌گذارند و لازم است اطلاعات لازم را در این باره داشته باشید؛
-
فعالیت بدنی منظم علاوه بر کنترل وزن، فواید زیادی برای سلامتی دارد. فعالیت بدنی باعث کاهش کلسترول، بهبود فشار خون، کاهش استرس و اضطراب و بهبود خلق و خوی شما می‌شود. فعال بودن همچنین می‌تواند سطح قند خون شما را کنترل کند و احساس خوب بودن را برای شما به ارمغان آورد؛
-
کنترل منظم میزان قند خونتان، اطلاعات لازم برای تصمیم گیری را در اختیار شما قرار می‌دهد. آزمایش قند خون به شما این امکان را می‌دهد که بدانید وضعیت قند خون شما چگونه است و بر اساس آن تغذیه و فعالیت بدنی خود را مدیریت کنید. همچنین میزان قند خون و بخصوص هموگلوبین ای وان سی (HBA1c) یا قند خون سه ماهه به پزشک شما برای مدیریت دارویی و تجویز داروی مناسب شما کمک می‌کند؛
-
پاهای خود را به طور مرتب بین مرورها بررسی کنید، یا از کسی که می‌شناسید بخواهید آنها را برای شما بررسی کند؛
-
استرس خود را با روش‌هایی مانند ذهن آگاهی، حل مسئله، مدیریت زمان، روش‌های آرام سازی، یوگا و .. مدیریت کنید تا بهتر بتوانید دیابت خود را کنترل کنید؛
-
پزشک شما بر اساس وضعیت سلامتی و آزمایشات شما، داروهای لازم را برای شما تجویز می‌کند و شما می‌توانید با مصرف به‌موقع و صحیح داروها، در کنار داشتن سبک زندگی سالم، دیابت خود را کنترل نمائید؛
-
بدانید چه زمانی، کجا و چگونه با پزشک و یا تیم مراقبت‌های دیابت خود تماس بگیرید؛
-
به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید و آزمایشات لازم را در زمان مشخص انجام دهید؛
-
عوارض دیابت و راه‌های پیشگیری از آن را یاد بگیرید؛
-
از خانواده و دوستان درخواست کنید در مسیر مراقبت از دیابت شما را یاری کنند و آنها را در جریان درمان خود قرار دهید؛
-
فهرستی از نکاتی که باید در زمان ویزیت پزشکی خود از پزشک یا تیم مراقبتی بپرسید، تهیه کنید؛
-
مدارکی که مشخص می‌کند شما دیابت دارید، به همراه داشته باشید؛
-
اگر باردار هستید یا قصد باردارشدن دارید، با تیم پزشکی و سلامت دیابت خود صحبت کنید تا توصیه‌های قبل و بعد از بارداری به شما ارائه شود؛
-
درباره درمان و مراقبتی که دریافت کرده‌اید به تیم پزشکی و سلامت خود بازخورد بدهید.