کنترل و مدیریت قند خون
پایش منظم قند خون مهم‌ترین کاری است که می‌توانید برای مدیریت بیماری دیابت انجام دهید. اگر شما به دیابت مبتلا هستید لازم است قند خون خود را در محدوده مناسب نگه دارید تا از ایجاد و یا پیشرفت عوارض بیماری دیابت مانند عوارض کلیوی، قلبی – عروقی، چشم دیابتی، پای دیابتی و غیره پیشگیری کنید و این در صورتی امکان‌پذیر است که شما اطلاعات لازم در مورد میزان قند خون خود را داشته باشید. پزشک شما در فواصل مشخص، آزمایش‌های لازم برای ارزیابی وضعیت قند خون را درخواست می‌کند، اما لازم است شما در منزل نیز به صورت منظم قند خون خود را اندازه‌گیری و ثبت نمائید. آگاهی از وضعیت قند خون در تصمیم‌گیری برای تزریق انسولین و مصرف دیگر داروها، تغذیۀ مناسب، ورزش و فعالیت بدنی و .. به شما کمک می‌کند. با این اطلاعات، می‌توانید با کمک پزشک معالج و تیم مراقبت‌های بهداشتی خود، بهترین برنامۀ مراقبت از دیابت را برنامه‌ریزی کنید. برای مثال اندازه‌گیری قند خون قبل و ۲ ساعت بعد از صرف غذا به شما کمک می‌کند تا میزان تأثیر مصرف غذا بر قند خون را بدانید. همچنین می‌توان با اندازه‌گیری منظم قند خون در زمان فعالیت بدنی، یا در زمان بیماری، میزان انسولین دریافتی را تنظیم کنید و بالاخره این که اندازه‌گیری منظم قند خون، حس اعتماد به نفس شما را افزایش می‌دهد زیرا متوجه می‌شوید که توانستید از خود به خوبی مراقبت کنید.
چگونه می‌توانیم قند خون خود را اندازه‌گیری کنیم؟
برای این اندازه‌گیری و پایش از دستگاه تست قند خون یا گلوکومتر استفاده می‌شود. بیشتر دستگاه‌ها به شما امکان می‌دهند نتایج خود را ذخیره کنید و حتی در بعضی دستگاه‌ها می‌توانید از یک برنامه در تلفن همراه خود برای بررسی قند خون خود استفاده کنید. اطلاعات قند خون و زمانی که آن را اندازه‌گیری کردید مثلا قند خون ناشتا یا قند خون دو ساعت بعد از غذا، قند خون قبل و بعد از تزریق انسولین، قند خون قبل از ورزش، قند خون بعد از ورزش، میزان انسولین یا داروی مورد استفاده و .. را در یک دفترچه یاداشت ثبت کنید. نگران نباشید پزشک، تیم مراقبتی و دیابت‌یارها به شما خواهند گفت چه زمانی قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.
اهداف توصیه شده قند خون برای اکثر افراد مبتلا به دیابت
توصیه‌های استاندارد جدول زیر برای اکثر افرادی است که دیابت دارند و باردار نیستند. ممکن است اهداف شما بدلایل مختلف متفاوت از اهداف زیر باشند. در صورت مبتلا بودن به سایر بیماری‌ها یا اگر قند خون شما اغلب مواقع پایین یا بالا باشد، ممکن است محدوده هدف شما متفاوت باشد. با پزشک خود صحبت کنید تا اهداف اختصاصی قند خون خود را بر اساس سن، وضعیت سلامتی، نوع درمان دیابت و اینکه آیا دیابت نوع یک یا دو دارید، شناسایی کنید. همیشه بر اساس توصیه‌های پزشک خود عمل کنید.
سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید:
هنگام ملاقات با پزشک، می‌توانید این سوالات را از پزشک خود بپرسید تا بتوانید قند خون خود را بهتر و آگاهانه مدیریت کنید.
- محدوده قند خون هدف من چقدر است؟
- چه مواقعی و چند بار باید قند خونم را اندازه‌گیری کنم؟
- نتایج آزمایشات و بررسی‌های من چه معنایی دارند و تفسیر آنها چیست؟
- آیا بر اساس نتایج آزمایشات و اطلاعات میزان قند خون لازم است درمان دیابت من تغییر کند؟
- چه تغییراتی باید در برنامه مراقبت از دیابت من ایجاد شود؟
اگر سؤال دیگری در مورد اعداد و نتایج قند خون یا توانایی خود در مدیریت دیابت دارید، حتما با پزشک یا تیم مراقبت‌های بهداشتی خود مطرح کنید.
نحوه استفاده از دستگاه تست قند خون یا گلوکومتر
شما ممکن است از گلوکومترهایی ساخت شرکت‌های متفاوت استفاده کنید، اما اساس استفاده از تمامی آنها تقریبا مشابه می‌باشد بنابراین در موقع استفاده به نکات زیر دقت کنید:
- قبل از استفاده از گلوکومتر جدیدتان، دستورالعمل‌های استفاده از آن را که در بروشورهای کارخانه درج شده، بخوانید یا از راهنمای نمایندگی فروش بخواهید آن را برایتان توضیح دهد؛
- باتری دستگاه را بررسی کنید. در زمان شروع برای اولین بار بر روی باتری ممکن است چسب باشد که آن را جدا کنید؛
- دو دکمه بر روی دستگاه قرار دارد که توسط آن می‌توانید روز، ماه و ساعت را تنظیم کنید؛
- به کدی که روی جعبه نوار اندازه‌گیری نوشته شده دقت کنید و دستگاه را با آن کد تنظیم کنید؛
- شما می‌توانید در هنگام خرید از فروشنده بخواهید تا موارد بالا را برای شما انجام دهد؛
- دستگاه را روشن و امتحان کنید.
مراحل انجام تست قند خون:
۱- دست‌ها را شسته و خشک کنید.
ابتدا دست‌ها را با آب ولرم و صابون بشویید و خشک کنید. دست‌ها باید کاملا تمیز و پاکیزه باشند، آلودگی دست‌ها روی نتیجه تست قند خون تأثیر می‌گذارد.
توجه:
- مطمئن شوید بعد از شستشو دست‌ها کاملا خشک شده باشد زیرا دستان خیس می‌توانند نمونه خون را رقیق کنند و عدد قند خون کمتر نشان داده شود؛
- برای تمیز کردن دست‌ها از ژل ضدعفونی کننده استفاده نکنید، چرا که ترکیبات آن می‌تواند روی نتیجه تست قند خون تأثیر بگذارد و نتایج اشتباه گزارش شود؛
- برای تمیز کردن دست‌ها بهتر است تا حد ممکن از پنبه الکلی استفاده نکنید مگر در شرایطی که به آب و صابون دسترسی ندارید. استفاده زیاد از الکل می‌تواند سبب خشک شدن پوست دست، ایجاد ترک و یا زخم شود. در صورت استفاده از پنبه الکلی اجازه دهید که الکل کاملا خشک شود و سپس قند را اندازه بگیرید.
۲-قلم لنست را آماده کنید.
کلاهک قلم لنست را خارج کرده و سوزن مخصوص را داخل قلم قرار دهید و سرپوش پلاستیکی روی سوزن را بردارید. به هیچ عنوان سوزن را لمس نکنید! سپس کلاهک را روی قلم بگذارید. قلم لانست را یک بار تا آخر بکشید تا بتواند درون انگشت شلیک شود.
- توجه:
- هرگز سوزن لنست را با الکل ضدعفونی نکنید! الکل باعث از بین رفتن پوشش سیلیکونی روی سوزن لنست می‌شود و تست قند را دردناک می‌کند.
۳-شدت ضربه سوزن لنست را تنظیم کنید.
شدت ضربه سوزن لنست به صورت شماره و یا خط چین بر روی قلم مشخص شده است که با توجه به ضخامت پوست و شدت ضربه تنظیم می‌شود.
- اگر شدت ضربه زیاد باشد، می‌تواند سبب ایجاد درد در هنگام تست قند شود؛
- اگر شدت ضربه کم باشد خون به مقدار کافی از سر انگشت خارج نمی‌شود.
۴- نوار تست قند خون را به روش صحیح در دستگاه قرار دهید.
از نوار تست قند خون استاندارد استفاده کنید و آنرا از سمت صحیح وارد دستگاه کنید. مراقب باشید به قسمتی از نوار که بر روی آن خون گذاشته می‌شود دست نزنید. زمانی که علامت قطره خون روی دستگاه نمایان شد، نوار برای دریافت خون آماده است.
۵- انگشت دست را برای تست قند آماده کنید.
یکی از انگشت‌های دست را برای نمونه‌گیری انتخاب کنید. آن را ماساژ دهید و با انگشت دیگر زیر بند اول انگشت را بگیرید تا خون در سرانگشت جمع شود.
توجه:
- کناره‌های بند اول انگشتان دست، جایگاه مناسبی برای اندازه‌گیری قند خون است. هر انگشت دست دو کناره دارد، بنابراین ۲۰ جایگاه برای اندازه‌گیری قند خون وجود دارد که باید تست قند خون را به صورت گردشی از تمام این جایگاه ها انجام داد؛
- از نوک انگشتان برای تست قند استفاده نکنید. به دلیل وجود پایانه‌های عصبی در این قسمت، می‌تواند سبب ایجاد درد در هنگام تست قند خون شود؛
- بهتر است به صورت چرخشی از انگشتان هر دو دست برای تست قند خون استفاده کنید تا پوست انگشت‌ها آسیب نبیند؛
- در صورتی که دستگاه تست قند شما قابلیت تست قند از سایر نقاط بدن (AST) را دارد، می‌توانید از محل های دیگر تست قند خون، غیر از انگشتان دست، مانند ساعد، کف دست، انگشتان پا و پشت ساق پا استفاده کنید. اما به یاد داشته باشید نتایجی که از خون نوک انگشتان بدست می‌آید دقت بیشتری دارد و تغییرات قند خون را سریع تر از سایر نقاط بدن نشان می‌دهد.
۶- قلم لنست را روی انگشت قرار داده و دکمه ضربه را فشار دهید.
بعد از ضربه، اگر خون کافی از انگشت خارج نشد، هیچ‌گاه برای خروج خون بیشتر، انگشت را فشار ندهید چون روی عدد قند خون گزارش شده توسط دستگاه تست قند تأثیر می‌گذارد و معمولا نسبت به مقدار واقعی، دستگاه عدد قند خون کمتری را نشان می‌دهد. اگر زمان ضربه زدن، خون کافی از انگشت خارج نشود ممکن است بدلایل زیر باشد:
- شستن دست‌ها با آب سرد یا سردبودن دمای دست‌ها؛
- ماساژ کم دست‌ها قبل از خونگیری؛
- فشار ندادن لنست روی انگشت؛
- شدت کم ضربه سوزن لنست؛
۷- خون را به شکل صحیح به نوار تست منتقل کنید.
۸- پس از چند ثانیه قندخون شما برروی دستگاه مشخص می‌شود
توجه:
اگر دستگاه علامت High یا Low را نشان داد به این معنی است که میزان قند خون شما خیلی بالاتر و یا پائین تر از مقدار تعریف شده برای دستگاه است.
۹- مقدار قند را در جدول اندازه‌گیری قند خون با ذکر ساعت و تاریخ یادداشت نمائید.
ثبت میزان قند خون کمک می‌کند تا بهتر بتوانید قند خون خود را کنترل و مدیریت کنید. به یاد داشته باشید با تست قند خون، کار شما آغاز می‌شود و اگر به‌درستی این عدد تفسیر شود و تصمیمات درستی بگیرید می‌توانید به خوبی قند خود را کنترل کنید.
۱۰- نوار تست و سوزن لنست را به شیوه صحیح دور بیندازید.
به یاد داشته باشید پس از اندازه‌گیری قند خون، از نوار تست مجددا استفاده نکنید. همینطور به منظور کاهش آلودگی، نوار تست قند خون و سوزن لنست را در ظرف‌های پلاستیکی ضخیم و دردار جمع کرده و دور بیندازید.
مقایسه میزان قندخون اندازه‌گیری شده با دستگاه گلوکومتر و یافته‌های آزمایشگاهی
مقایسه میزان قند خون اندازه‌گیری شده با دستگاه گلوکومتر و نتایج آزمایشگاهی تجزیه و تحلیل قند خون که در محیط مجهز آزمایشگاه صورت می‌گیرد با نمونه خونی که در دستگاه گلوکومتر خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفاوت است و دلیل آن استفاده از یک نمونه خون متفاوت در هر مورد می باشد. دستگاه‌های خانگی از خون کامل (سلول و مایع پلاسما) استفاده می‌کنند که از طریق مویرگ‌ها گرفته می‌شود؛ این در حالی است که آزمایشگاه، قند خون را با استفاده از پلاسما یا سرم خون وریدی تعیین می‌کند. بدین ترتیب که گلبول‌های قرمز و سایر اجزای خون را از بخش مایع (پلاسما) آن جدا می‌کنند و قند خون را تنها از پلاسما اندازه می‌گیرند.
تفاوت مهم این است که میزان قند خونی که دستگاه گلوکومتر با استفاده از نمونه خون کامل نشان می‌دهد معمولا کمتر از میزان قند خونی است که آزمایشگاه با استفاده از پلاسمای خون اندازه گیری می‌کند. تقریبا همه دستگاه‌های گلوکومتر با اختلاف ۱۰ درصد نسبت به قند خونی که در آزمایشگاه کنترل می‌گردد، نتیجه را نشان می‌دهند. البته عواملی مثل میزان هماتوکریت خون، کالیبره‌کردن دستگاه گلوکومتر، درجه حرارت، میزان حجم نمونه خونی که روی نوار قرار داده می‌شود، وجود یک داروی خاص در خون، کثیف بودن دستگاه و تاریخ مصرف نوارها، بر روی نتیجه کار اثر می‌گذارند.
سعی کنید در صورت امکان یک یا دو بار در سال، نتیجه دستگاه گلوکومتر را با نتیجه نمونه آزمایشگاهی مقایسه نمایید. مسئله‌ای که در مورد کنترل قندخون در منزل باید بخاطر داشته باشید، این است که نتایج متغیر است و نتیجه یک نمونه با نمونه بعدی دقیقا مشابه هم نیستند، حتی در صورتی که از یک دستگاه استفاده شود. همچنین نمی‌توانید نتایج دو دستگاه را با هم مقایسه کنید.
با وجود این محدودیت ها، قندخونی که توسط دستگاه اعلام می‌شود، تقریبی است. در صورتی که احساس کردید دستگاه نتیجه غلطی را نشان می‌دهد، قبل از انجام هر کاری، به وضعیت ظاهری و درونی خود توجه نمایید، مثلا در صورتی که دستگاه قند خون شما را طبیعی نشان می‌دهد ولی هرگونه علائم افت قند خون را در خود احساس می‌کنید باید نسبت به درمان سریع آن اقدام نموده و در اسرع وقت دستگاه گلوکومتر خود را کنترل کنید.
اشتباهات رایجی که باعث ایجاد نتایج نادرست توسط دستگاه گلوکومتر می‌گردد:
- قطره خون به اندازه کافی نباشد؛
- طریقه نگهداری نوارهای گلوکومتر غلط باشد. نوارهای تست در مقابل رطوبت و حرارت بالا و پایین حساس هستند. گاهی نیز خود دستگاه گلوکومتر در محیط بسیار گرم و یا بسیار سرد قرار دارد؛
- از تاریخ انقضای نوار گلوکومتر گذشته است. روی هر بسته نوار تاریخ مصرف آن مشخص شده است به آن توجه کنید؛
- نوارهای مورد استفاده، نوارهای مخصوص دستگاه شما نباشد. هر دستگاه گلوکومتری، نوارهای خاص خود را دارد؛
- دستگاه گلوکومتر کثیف باشد؛
- دستگاه گلوکومتر ضربه خورده باشد؛
متفاوت است.
سیستم‌های پایش مداوم قند (Continuous Glucose Monitoring)
سیستم‌های پایش مداوم گلوکز یا قند خون یا سیجیام (CGM) دستگاهی است که قند خون را به طور مداوم و در طول روز و شب اندازه‌گیری می‌کند. شما در هر زمان می‌توانید از میزان قند خون خود آگاه باشید و نحوه تغییر آن را در طی چند ساعت یا چند روز بررسی کرده و روند آن را مشاهده کنید.
دیدن سطح قند خونتان به صورت لحظه ای می‌تواند به شما کمک کند تا در مورد غذاها و نوشیدنی‌هایی که مصرف می‌کنید، فعالیت بدنی و داروهایی که مصرف می‌کنید، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید. نگه‌داشتن سطح خون در محدوده هدف می‌تواند به پیشگیری از عوارض دیابت کمک کند.
سیستم پایش مداوم گلوکز یا قند خون چگونه کار می‌کند؟
این سیستم شامل سه قسمت است. قسمت اول، یک سنسور است که با قرارگرفتن ساده در زیر پوست، سطح قند مایع میان بافتی (مایع بین سلولی) را اندازه‌گیری می‌کند. بخش دوم سیجیام، یک فرستنده است. فرستنده اطلاعات را بدون استفاده از سیم به بخش سوم می‌فرستد، و بخش سوم یک برنامه نرم‌افزاری است که روی تلفن هوشمند، پمپ انسولین یا روی دستگاه جداگانه‌ای به نام گیرنده ذخیره می‌شود.
سنسورهای سیجیام قند مایع میان بافتی را هر ۱ تا ۱۵ دقیقه یک بار اندازه‌گیری می‌کنند که در این حالت قند فردی که از سیجیام استفاده می‌کند بین ۹۶ تا ۱۴۴۰ بار در طول روز اندازه‌گیری خواهد شد. بدیهی است که تعدد و تناوب تست قند به نسبت دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون یا گلوکومتر (که اندازه‌گیری قند با آنها غالبا بین ۴ تا ۷ دفعه در روز انجام می‌شود) کیفیت بررسی قند را افزایش داده و به مدیریت هرچه بهتر دیابت کمک می‌کند. از جهت دیگر بررسی دائم قند توسط سیستم‌های سیجیام موقعیتی را ایجاد می‌کند تا بتوان روند تغییرات سطح قند را به خوبی بررسی کرد و به اطلاعات بیشتری در این باره دسترسی داشت.
چه کسانی می‌توانند از یک مانیتور مداوم گلوکز استفاده کنند؟
در صورت نیاز به انسولین برای کنترل دیابت نوع یک، دیابت نوع دو یا شکل دیگری از دیابت، پزشک معالج ممکن است توصیه کند که از سیجیام استفاده کنید. با پزشک خود در مورد اینکه آیا استفاده از این سیستم می‌تواند به شما در مدیریت دیابت کمک کند، صحبت کنید.
پزشکان می‌توانند سیجیام را برای بزرگسالان و کودکان تجویز کنند. برخی از مدل‌ها را می‌توان برای کودکان زیر ۲ سال نیز استفاده کرد. پزشک شما ممکن است استفاده از سیجیام را همیشه یا فقط برای چند روز برای کمک به تنظیم انسولین و برنامه مراقبتی شما پیشنهاد دهد.
لازمه‌ی مدیریت موثر دیابت اطلاع از بازه‌ی قند هدف مخصوص به خودتان است. توجه داشته باشید که محدوده قند هدف در ساعات مختلف شبانه‌روز متفاوت بوده و می‌تواند بسته به شرایط از فردی به فرد دیگر متغیر باشد. به عنوان مثال ممکن است بازه‌ی هدف برای قند خون ناشتا در یک فرد بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد در حالی که محدوده‌ی قند خون دو ساعت پس از خوردن غذا کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در نظر گرفته شود. بازه‌های زمانی زیر را با پزشکتان مطرح کرده و محدوده قند هدف در این ساعات را بنابر توصیه‌ی او معین کنید: قند هدف ناشتا، قبل از وعده‌های غذایی، دو ساعت پس از وعده‌های غذایی، پیش از خواب و پیش از ورزش.
پس لازم است پیش از استفاده از سیستم‌های CGM در راستای مدیریت دیابت، محدوده قند هدفتان با مشورت پزشک مشخص شده باشد. هرچند که محدوده قند هدف در سیستم‌های سیجیام به صورت پیش فرض بین ۷۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در نظر گرفته شده است، این محدوده معمولا قابل تغییر است؛ به این ترتیب ضروری‌ست تا به عنوان کاربر سیجیام، در صورت نیاز سنسور قند خود را در طی روز به دفعات اسکن کنید و با بررسی سطح قند خود و مقایسه‌ی آن با محدوده‌ی هدف، وضعیت کنترل قند خود را بسنجید.
چگونه گزارشات سیجیام را تفسیر و از آنها در راستای کنترل قند خون خود استفاده کنیم؟
در این میان قندهایی که توسط سنسور اندازه‌گیری شده‌اند توسط سیستم سیجیام پردازش شده و به صورت گزارش‌های متنوعی در اختیار کاربر قرار می‌گیرند. این گزارشات گوناگون در دو دسته‌ی لحظه‌ای و تجمعی گروه‌بندی می‌شوند که هرکدام گزارش‌های مختلفی را شامل می‌شوند.
گزارش‌های لحظه‌ای سی‌جی‌ام‌ها:
بررسی این گزارش، اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می‌دهد، از جمله:
- گزارش قند خون در حال حاضر؛
- گزارش وضعیت قند در ۸ ساعت گذشته؛
- پیشبینی روند تغییرات قند در ۳۰ دقیقه آینده.
برای تفسیر گزارش لحظه‌ای، ابتدا باید به میزان قندتان در حال حاضر دقت کنید، و با در نظر داشتن بازه‌ی زمانی و وضعیتی که در آن هستید، بررسی کنید که آیا قند شما در محدوده‌ی هدفی که توسط پزشکتان مشخص شده قرار دارد یا خیر؟ در صورتی که قند شما در محدوده هدف قرار ندارد، برای اصلاح آن اقدام کنید.
بخش دیگری از گزارش لحظه‌ای، روند تغییرات سطح قند در طی ۸ ساعت گذشته است. این گزارش می‌تواند اثرات سبک زندگی را بر روی روند تغییرات قند مشخص کند. نوع و میزان غذایی که مصرف کرده‌اید، انسولین، فعالیت بدنی و… می‌توانند دلایل موثر بر افزایش یا کاهش قند شما، یا به عبارتی افزایش یا افت در نمودار قندتان باشند.
پس از آن، لازم است به پیشبینی تغییرات قند طی ۳۰ دقیقه آینده توجه داشته باشید. در گزارش لحظه‌ای، غالبا یک فلش در کنار عدد قند قرار دارد، جهت این فلش نشانگر روند و سرعت تغییرات پیشبینی شده برای قند خون شما طی ۳۰ دقیقه آینده خواهد بود. برای تفسیر این فلش می‌توانید از جدول زیر کمک بگیرید:
آزمایش A1c چیست؟
آیا می‌دانید وضعیت قند خون شما در ۳ماهه گذشته چقدر بوده است؟ آزمایش (HBA1c) یک آزمایش خون ساده است که میانگین میزان قند خون شما را در ۳ ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های مورد استفاده برای تشخیص پیش‌دیابت و دیابت است و همچنین در کنار تست قند روزانه می‌تواند به کنترل و مدیریت بهتر دیابت به شما و پزشکتان کمک کند. میزان بالاتر هموگلوبین A1c با ابتلا به عوارض دیابت مرتبط است، بنابراین اگر به دیابت مبتلا هستید، رسیدن به میزان هدف فردی هموگلوبین A1c و حفظ آن بسیار مهم است.
آزمایش هموگلوبین A1c چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند؟
هموگلوبین پروتئینی است که داخل گلبول‌های قرمز قرار دارد و وظیفه حمل اکسیژن در خون را بر عهده دارد هموگلوبین می‌تواند به قند خون متصل شود و این ترکیب تا پایان عمر گلبول قرمز (تقریبا ۹۰ تا ۱۲۰ روز) پایدار است. بر این اساس هر چه میزان قند خون در طول ۳ ماه گذشته بالاتر از مقدار هدف باشد، درصد بیشتری از هموگلوبین با گلوکز ترکیب خواهد شد که این اساس آزمایش ای وان سی را تشکیل می‌دهد و هر چه قند خون در سه ماه گذشته بالاتر باشد هموگلوبین A1c نیز بالاتر می‌باشد.
میزان هموگلوبین A1c طبیعی چقدر است؟
میزان A1c کمتر از ۷/۵ درصد طبیعی است؛
میزان هموگلوبین A1c ۷/۵ تا ۴/۶ نشان دهنده پیش‌دیابت است؛
میزان هموگلوبین A1c ۵/۶ یا بالاتر (در ۲ آزمایش جداگانه) نشان دهنده دیابت است.
چه افرادی و در چه مواقعی لازم است آزمایش هموگلوبین را انجام دهند؟
تشخیص دیابت یا پیش دیابت:
- اگر سن شما بالای ۴۵ سال است یا اگر سن زیر ۴۵ سال دارید ولی اضافه وزن و یک یا چند عامل خطر برای پیش دیابت یا دیابت نوع دو دارید، لازم است به پزشک مراجعه کرده تا ضمن معاینات و بررسی‌های پزشکی، این آزمایش هم برای شما درخواست شود:
- اگر نتیجه آزمایش شما طبیعی باشد (زیر ۷/۵ درصد) آزمایش هر ۳ سال یکبار تکرار می‌شود؛
- اگر علائم دیابت ندارید اما نتیجه آزمایش شما نشان می‌دهد که شما پیش‌دیابت (۷/۵ تا ۴/۶ درصد)، یا دیابت ( ۵/۶ درصد یا بیشتر) دارید، لازم است آزمایش یکبار دیگر تکرار شود تا نتیجه تأیید شود؛
- اگر نتیجه آزمایش نشان می‌دهد که پیش‌دیابت دارید با پزشک خود در مورد اقدامات لازم برای خودمراقبتی و کاهش خطر ابتلا به دیابت صحبت کنید و آموزش‌های پیشگیری از دیابت را ببینید. آزمایش A1c را بر اساس توصیه پزشک و یا هر ۱ تا ۲ سال یکبار تکرار کنید؛
- اگر آزمایش شما نشان داد که دیابت دارید، بر اساس دستورات پزشک درمان را شروع کرده و آموزش‌های لازم برای دیابت را دریافت نمائید تا بتوانید به بهترین شکل ممکن، دیابت خود را مدیریت کنید.
مدیریت دیابت:
اگر دیابت دارید، طبق توصیه پزشک یا هر سه تا شش ماه یکبار آزمایش A1C را انجام دهید. اگر مبتلا به دیابت نوع یک هستید، یا میزان داروی مصرفی شما تغییر کرده است، باردار هستید، و یا پزشک شما میزان قند خون خاصی را به عنوان هدف تعیین کرده است، این آزمایش باید سه ماه یک بار انجام شود. در هر صورت نظر پزشک مهم‌ترین معیار برای تعیین زمان انجام آزمایشات بعدی است.
میزان هدف A1c برای اکثر افراد مبتلا به دیابت ۷ درصد یا کمتر است. با این حال، هدف فردی شما به عوامل زیادی مانند سن و سایر شرایط پزشکی شما بستگی دارد. پس حتما محدوده هدف A1c خود را از پزشکتان بپرسید.
چرا باید هموگلوبین A1c را در محدوده هدف نگه داریم؟
هموگلوبین A1c نشان‌دهنده وضعیت کنترل و مدیریت دیابت در درازمدت است و حفظ هموگلوبین A1c در محدود هدف تأثیر چشم‌گیری در کاهش بروز و پیشرفت عوارض بلندمدت دیابت خواهد داشت. البته باید در نظر داشت تحلیل درست هموگلوبین A1c بدون در نظر گرفتن نوسان قندهای روزانه ممکن نیست و این دو باید در کنار هم در نظر گرفته شوند. نگه داشتن A1c در محدوده هدف باعث کاهش عوارض دیابت می‌گردد. این عوارض شامل آسیب ته چشم که روی بینایی تأثیر می‌گذارد (رتینوپاتی)، بیماری کلیوی دیابت (نفروپاتی)، مشکلات قلبی و عروقی و مشکلات مربوط به خون‌رسانی پاها و حس کف پا (نوروپاتی) و .. می‌باشند.
چگونه هموگلوبین A1c را در محدوده هدف نگه داریم؟
برای اینکه قند سه ماهه یا هموگلوبین A1c در محدوده مناسبی قرار بگیرد و تا حد زیادی از عوارض دیابت پیشگیری شود، نیاز به کنترل دقیق قند خون، مصرف صحیح داروها، توجه به توصیه‌های پزشک و خودمراقبتی است و این با تحت نظر بودن پزشک ، آموزش و خودمراقبتی امکان‌پذیر خواهد بود.
آیا آزمایش A1c برای مدیریت و کنترل قند خون کافی است؟
انجام به معنای عدم نیاز به کنترل قند خون روزانه نیست و به‌هیچ‌عنوان جایگزین آزمایش‌های قند خون روزانه نمی‌شود. در حقیقت، این دو روش در مدیریت قند خون مکمل همدیگر هستند. انجام منظم تست قند خون با دستگاه گلوکومتر در هر ساعت از شبانه روز شما را در جریان میزان قند خون قرار می‌دهد و کمک می‌کند که با خودمراقبتی قند خون خود را در محدوده هدف مناسب قرار دهید، و با این خودمراقبتی و مدیریت قند خون، بعد از ۳ ماه عدد A1c شما در محدوده مناسبی خواهد بود. آزمایش A1c دارای ارزش پیشبینی کننده قوی برای عوارض دیابت است، پس لازم است این آزمایش به‌طورمعمول در همه بیماران مبتلا به دیابت در ارزیابی اولیه و به‌عنوان بخشی از مراقبت همیشگی و به صورت منظم انجام شود.
چگونه برای آزمایش A1c آماده شویم؟
برای آزمایش A1c آمادگی خاص و ناشتا بودن، نیاز نیست. اما چون معمولا با آزمایشات دیگر مانند قند خون ناشتا همراه می‌باشد، ناشتا بودن لازم می‌شود. این آزمایش با نوع تغذیه و فعالیت بدنی و یا وضعیت روحی در روز آزمایش ارتباطی ندارد؛ ولی اگر دچار هرگونه کسالت هستید بهتر است انجام آزمایش A1c را به بعد از بهبودی موکول کنید زیرا این احتمال وجود دارد که نتیجه آزمایش به‌طور کاذب تغییر کند.
توجه داشته باشید که روش‌های اندازه‌گیری هموگلوبین A1cدر آزمایشگاه‌های مختلف، متفاوت است و ممکن است نتایج این آزمایش نیز به صورت متفاوتی گزارش شود؛ بنابراین همیشه با پزشک خود در مورد انتخاب آزمایشگاه و تحلیل نتیجه آزمایش A1c مشورت کنید و ترجیحا همیشه به یک آزمایشگاه مشخص برای انجام این آزمایش مراجعه نمایید.
برخی شرایط مانند کم‌خونی‌های همولیتیک و سایر کم‌خونی‌ها، کمبود گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز، تزریق خون اخیر، استفاده از داروهایی که باعث تحریک ساخت گلبول‌های قرمز می‌شوند، بیماری کلیوی پیشرفته و بارداری می‌توانند بر مقدار نتیجه آزمایش A1c اثر بگذارند و در این شرایط آزمایش A1c قابل‌اعتماد نیست و ممکن است پزشک از آزمایش‌های جایگزین دیگر استفاده کند.